به نام خداوند جان و خرد
كزين برتر انديشه بر،نگذرد
زندگي انسان نخست با روستانشيني آغاز شد.روستانشيني همراه بود با دو پيشه ي(شغل) مهم: دامداري و كشاورزي.برپايه ي نمودهاي تاريخي(شاهنامه،سنگ نبشته ها،كتاب هاي تاريخي و ديگران)،ايرانيان نخستين مردماني بودند كه از بلندي ها(فلات ها) به سرزمين هاي پست تر كوچيدند و شيوه ي زندگي يكجانشيني را برگزيدند(اين رخداد مهم پس از فرونشستن آب هاي روي زمين صورت گرفت).زندگي در كنار هم،بايسته هايي را به همراه داشت كه شايد مهم ترين و يا دست كم يكي از مهم ترين بايسته ها همياري بود؛همياري به معناي كمك به يك ديگر در انجام كارهاي روزانه بي آنكه چشم داشتي به مزد و دهش داشتن؛البته آنچه كه جاي گزين مزد شده بود كمك متقابل و دوسويه بود.اين رفتار نيك،خوشبختانه،تاكنون در ميان روستاييان ايراني به جا مانده است.روستاي جاورتن نيز با پيشينه اي كهن بسياري از اين همياري ها را نگهبان بوده و امروز نيز بدان پاي بند است.همياري هايي چون ده يار(Dah yar)،شيرچك(shir cgak) و ديگران.در ادامه به بررسي ده يار مي پردازيم.
هرساله بارش باران و جويبارهاي برآمده از آن سبب پرشدن برخي از جوي هاي آب با خاك و گل و لاي مي شود. حتا استخرهاي انبارسازي آب براي كشاورزي نيز پس از چندي پر از گل و لاي (يا به گفته ي روستاييان جاورتن "لوچ") مي شود.پاكسازي جوي ها و استخرها از اين گل و لايي كه سبب هدررفت آب مي شود به تنهايي شدني نيست و نياز به كار گروهي دارد.روستاييان در روز ويژه اي با بيل و كلنگ خود جايي گرد هم مي آيند و به سوي باغ ها و شاه جوي ها مي روند و كار لايروبي جوي ها يا استخرها را آغاز مي كنند.در جاورتن به اين همياري ده يار dah yar گويند.اين واژه در واقع دگرگون شده ي واژه ي ده ياري deh yari(به معناي همكاري مردم ده) مي باشد.